Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego i ich objawy

Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego obejmują szereg różnych przewlekłych lub nawracających objawów, których wystąpienia nie da się wytłumaczyć na podstawie zaburzeń strukturalnych lub biochemicznych. Charakter dokuczających objawów zależy od wieku, a także rozwoju fizjologicznego, autonomicznego, emocjonalnego i intelektualnego. Mogą wystąpić w prawidłowo rozwijającym się organizmie lub pojawić się w wyniku nieprawidłowych reakcji behawioralnych na bodźce wewnętrzne lub zewnętrzne1. Jakie są zaburzenia czynnościowe i jak się objawiają? Odpowiadamy!

Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego – czym są?

Czynnościowe zaburzenia układu pokarmowego to choroby o ustalonym obrazie klinicznym i nieustalonym czynniku etiologicznym, co oznacza, że nie są konsekwencją innych chorób organicznych. W ich patogenezie kluczowe znaczenie mają zaburzenia osi mózgowo-jelitowej. Dodatkowo uwzględnia się interakcje takich czynników jak²:

• zaburzenia motoryki,
• nadwrażliwość trzewna,
• zaburzenia funkcji immunologicznych,
• zaburzenia mikroflory jelitowej,
• zaburzenia na poziomie ośrodkowego układu nerwowego.

Klasyfikacja zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego – kryteria rzymskie IV

W maju 2016 roku w San Diego, podczas kongresu Digestive Disease Week, przedstawiono Kryteria Rzymskie IV będące najnowszą aktualizacją kryteriów diagnostycznych czynnościowych zaburzeń układu pokarmowego. Obejmują 6 głównych grup zaburzeń u dorosłych (kategorie A–F) oraz 2 kategorie zaburzeń u dzieci zgodnie z podziałem na grupy wiekowe — zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt i dzieci do 4. r.ż. (kategoria G) oraz u dzieci i młodzieży od 4. do 18. r.ż. (kategoria H). Klasyfikacja zaburzeń na podstawie Kryteriów Rzymskich IV prezentuje się następująco²:

1. Zaburzenia przełyku
2. Zaburzenia żołądka i dwunastnicy
3. Zaburzenia jelit
4. Zaburzenia bólowe przewodu pokarmowego ośrodkowo-zależne
5. Zaburzenia pęcherzyka żółciowego i zwieracza Oddiego
6. Zaburzenia odbytu i odbytnicy
7. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt i dzieci
8. Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u dzieci i młodzieży

Zaburzenia czynnościowe układu pokarmowego – objawy

Każda z chorób czynnościowych może mieć inny obraz kliniczny. Dla przykładu zgodnie z Kryteriami Rzymskimi zespół jelita nadwrażliwego rozpoznawany jest wtedy, gdy przez co najmniej 1 dzień w tygodniu przez ostatnie 3 miesiące występuje nawracający ból brzucha, który spełnia co najmniej 2 z poniższych kryteriów²:

• związany jest z wypróżnieniem,
• związany jest ze zmianą częstości wypróżnień,
• związany jest ze zmianą konsystencji stolca.

Powyższe kryteria powinny być spełnione przez ostatnie 3 miesiące przy wystąpieniu objawów co najmniej 6 miesięcy przed rozpoznaniem.

W praktyce klinicznej obserwuje się więc różne objawy chorobowe ze strony układu pokarmowego w przypadku poszczególnych schorzeń czynnościowych jelit. U chorych mogą występować między innymi problemy z jelitami, zmiana rytmu wypróżnień, wysiłek podczas defekacji, uczucie niepełnego wypróżnienia, zaburzenia defekacji, zaparcia czynnościowe, luźne lub wodniste stolce, gazy jelitowe i wzdęcia czy dyskomfort w jamie brzusznej. Są to objawy alarmowe, które powinny skłonić do wizyty u lekarza².

Co robić w przypadku występowania zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego?

Z nawracającym bólem brzucha, zaburzeniami motoryki przewodu pokarmowego i niepożądanymi objawami ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego w pierwszej kolejności można udać się do lekarza rodzinnego, jednak ten może skierować nas do kogoś, kto ma duże doświadczenie w leczeniu zaburzeń czynnościowych, np. gastroenterologa. Specjalista przeprowadzi dokładny wywiad i oceni obraz kliniczny na podstawie kryteriów diagnostycznych dla poszczególnych zaburzeń. Jeśli zajdzie taka konieczność, trzeba będzie wykonać wskazane przez lekarza specjalistyczne badania. Na podstawie diagnozy specjalista będzie mógł zaplanować optymalny dla pacjenta plan leczenia.

Bibliografia:

1. Sawiec P., Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego u niemowląt i małych dzieci. IV kryteria rzymskie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/wytyczne/152965,czynnosciowe-zaburzenia-przewodu-pokarmowego-u-niemowlat-i-malych-dzieci (dostęp: 2022.10.17.)).
2. Mulak A., Smereka A., Paradowski L., Nowości i modyfikacje w Kryteriach Rzymskich IV, Gastroenterologia Kliniczna, 2016, tom 8, nr 2, 52–61.