Adaptogeny to rośliny i grzyby, które pełnią funkcję normalizującą. Zostały odkryte i opisane w latach 40. ubiegłego wieku. Pomagają człowiekowi lepiej radzić sobie w sytuacjach stresowych, ponadto odpowiadają za przywrócenie homeostazy (stanu wewnętrznej równowagi). Cieszą się dużą popularnością, gdyż są nietoksyczne i nie powodują uzależnień. Czy warto przyjmować adaptogeny? Kto powinien zwrócić na nie szczególną uwagę?
Wszystkie adaptogeny rosną w niesprzyjających warunkach środowiskowych. Nauczyły się radzić sobie z niską dostępnością wody, nadmiernym zasoleniem, silnym wiatrem i skalistym podłożem. Wspomniane czynniki zewnętrzne odpowiadają za stres fizjologiczny. Dzięki temu, że rośliny wykształciły mechanizmy przystosowawcze, opanowały trudno dostępne środowiska. Biolodzy zauważyli, że substancje, które wytworzyły w odpowiedzi na stresory, można z powodzeniem zastosować u ludzi zmagających się z napięciem nerwowym.
Suplementację należy dopasować do swoich indywidualnych potrzeb, bo poszczególne rośliny różnią się właściwościami. Jedne bardziej wyciszają - ashwagandha i shatavari. Drugie dodają energii - różeniec górski. Wszystkie adaptogeny łączy to, że wspierają redukcję stresu, który coraz częściej okazuje się siłą destrukcyjną. Kiedy człowiek żył blisko natury, musiał w porę odpowiadać na zagrożenie ze strony dzikich zwierząt, ratując się ucieczką lub walką. Kortyzol wyostrza zmysły i zwiększa dopływ krwi do mięśni, co umożliwiło przetrwanie gatunkowi Homo sapiens. Z czasem jednak człowiek stracił kontakt z realnym niebezpieczeństwem.
Dziś wielu ludzi odczuwa niepokój, który wywołuje m.in. niepewna sytuacja na rynku pracy, kredyt hipoteczny i nadmiar obowiązków. Choć każdy z tych czynników można uznać za nieprzyjemny, to żaden bezpośrednio nie zagraża zdrowiu i życiu. Nawet utrata pracy nie oznacza tragedii, bo zazwyczaj udaje się znaleźć inną. Organizm nadal w sytuacjach, gdy pojawia się jakikolwiek niepokój, zwiększa syntezę kortyzolu. W rezultacie człowiek odczuwa nieprzyjemne pobudzenie i cierpi na zaburzenia snu.
Długotrwały stres jest niezdrowy, gdyż skutkuje m.in.:
Ludzie starają się go zredukować, korzystając z różnych rozwiązań. Niektórym pomaga kontakt z rodziną i przyjaciółmi, bo bliskościowe więzi łagodzą niepokój. Inni uwalniają się od napięcia nerwowego, biegając, lub ćwicząc na siłowni. Dobre rezultaty przynoszą też techniki mindfulness oraz kontakt z naturą. W przypadku silniejszych stanów napięcia nerwowego, z którymi trudniej uporać się przy pomocy domowych sposobów, warto rozważyć psychoterapię. Specjalista pomoże dotrzeć do źródeł niepokoju i spojrzeć na wszystko z nowej, bardziej realistycznej perspektywy.
Adaptogeny również pomagają odzyskać stan równowagi emocjonalnej. Zawarte w nich substancje wspierają redukcję stresu, ponieważ sprzyjają optymalizacji stężenia kortyzolu w organizmie. Warto stosować je jako uzupełnienie technik relaksacyjnych. Przyjmując wspomniane zioła, nie trzeba obawiać się nadmiernej senności i otumanienia. Ponadto, w przeciwieństwie do popularnych leków uspokajających, adaptogeny nie obciążają wątroby i nerek. Mają nad nimi jeszcze jedną przewagę. Omawiane rośliny nie wywołują uzależnienia. W stanach zwiększonego napięcia nerwowego warto rozważyć ich suplementację.
Osoby, które wykonują pracę intelektualną, często skarżą się na zmęczenie, spadek koncentracji i pogorszenie pamięci. Duży wysiłek umysłowy stanowi spore obciążenie dla mózgu, który w końcu zaczyna domagać się czasu na wypoczynek i regenerację. Niestety, nie zawsze można pozwolić sobie na urlop. Adaptogeny wspierają funkcje poznawcze, ponieważ sprzyjają kojarzeniu faktów i utrzymywaniu uwagi. Pracownicy umysłowi oraz dorośli, którzy przygotowują się do ważnych egzaminów, mogą włączyć wspomniane zioła do swojej diety.
Dużą popularnością wśród adaptogenów cieszą się następujące rośliny i grzyby:
